Paragrafen

Een sterke en toekomstbestendige bedrijfsvoering is de basis om onze ambities  te realiseren. Vanuit de drie speerpunten – meer passende woningen en voorzieningen, meer groen in de stad en meer meedoen voor iedereen – vraagt dit om een wendbare en betrouwbare organisatie die kan inspelen op veranderende omstandigheden. In 2026 zetten we daarom in op verdere professionalisering van onze medewerkers, versterking van de digitale dienstverlening en het optimaliseren van interne processen.

We investeren in robuuste ICT-voorzieningen, ontwikkelen ons verder met datagedreven werken en realiseren duurzame huisvesting, zodat onze dienstverlening toegankelijk, efficiënt, veilig en toekomstbestendig is. Tegelijkertijd borgen we de financiële stabiliteit door kritisch te kijken naar kosten, het gefaseerd doorvoeren van onze bezuinigingen en het optimaal benutten van beschikbare middelen. Ook hechten we groot belang aan een veilige en gezonde werkomgeving, waarin ruimte is voor talentontwikkeling en samenwerking, zowel binnen de organisatie als met onze partners in de stad.

Goed werkgeverschap
We investeren in een veilige, gezonde en aantrekkelijke werkomgeving waarin medewerkers zich kunnen ontwikkelen en hun talenten maximaal kunnen inzetten. In programma 1 van deze programmabegroting is de actie opgenomen ‘Toekomstscenario Stadhuis’. Vanuit bedrijfsvoering adviseren wij over en geven uitvoering aan de voorstellen voor de verbouwing van het Stadhuis en de tijdelijke huisvesting ten tijde van de verbouwing. De huisvesting is daarbij belangrijk. Er moet een plek zijn om elkaar te ontmoeten en goed te kunnen (samen)werken.
Naast goede werkomstandigheden en arbeidsvoorwaarden besteden wij aandacht aan werkplezier en vitaliteit. We zorgen voor opleidings- en doorgroeimogelijkheden en zetten in op duurzame inzetbaarheid. Daarnaast creëren we een sociaal veilige werkcultuur, met maatregelen ter bescherming van medewerkers en bestuurders tegen (verbaal) geweld en intimidatie. Zo bouwen we aan een wendbare en professionele organisatie die klaar is voor de opgaven van de toekomst.

Mens & Gedrag
Op dit moment zijn 3 factoren van grote invloed op ons HR beleid, namelijk:
1.    de impact van de veranderende maatschappij waardoor we andere eisen stellen aan gemeenten en ambtenaren;
2.    de toenemende complexiteit en hoeveelheid opgaven; 
3.    de veranderende arbeidsmarkt (krapte, vergrijzing, visie op arbeid door de jongere generatie en digitalisering).

Deze factoren maken dat we in 2026 het HR beleid vooral richten op het vinden, behouden en ontwikkelen van medewerkers.  Voor het realiseren van deze strategische HR doelen zetten we diverse HR instrumenten in. 

De belangrijkste HR instrumenten waar we in 2026 een start mee maken zijn:  
1.    Een eerste stap naar strategische personeelsplanning (SPP): dit stelt ons in staat om toekomstige  personeelsbehoeften proactief te in kaart te brengen en af te                        stemmen op onze strategische doelen en de  behoefte van de organisatie.
2.    Levensfasegericht HR beleid/vitaliteitsbeleid: door levensfasegericht HR beleid (waarbij we maatwerk leveren afgestemd op de levensfase en (ontwikkel)behoeften              van onze medewerkers) te verweven met SPP, leggen we een fundament voor wendbare teams,  duurzame inzetbaarheid en individueel werkplezier;
3.    Werving en Selectie: ontwikkelen van eigentijdse wervingsstrategieën om nieuwe medewerkers aan te trekken;
4.    HR analytics: op basis van HR data en informatie uit onderzoeken naar medewerkersbetrokkenheid -en tevredenheid (MTO inclusief een werkdrukmeting), sturen en          bijsturen. 
5.    Visie op leren en ontwikkelen: ontwikkelen van een kompas dat richting geeft aan de manier waarop we als organisatie en als medewerker leren en  groeien en                          vakbekwaam en daardoor wendbaar blijven.
6.    Onderhoud aan het in 2025 ingevoerde functiebeschrijving- en waarderingssysteem HR21.    

Het jaar 2026 staat daarnaast in het teken van het organisatie-ontwikkeltraject en de uitvoering van de daarbij horende ontwikkelagenda. We willen goed voorbereid zijn op de toekomst en meebewegen met veranderingen in de samenleving. Dat betekent dat we wendbaar moeten zijn, duidelijke prioriteiten moeten stellen en snel moeten kunnen reageren. Om deze beweging te ondersteunen, voeren we verschillende acties uit, zoals een leiderschapsontwikkelprogramma en het werken met jaarplannen.

Toekomstbestendig Informatiemanagement en ICT
In 2026 geven we opvolging aan de aanbevelingen uit het rapport 'Toekomstbestendig Informatiemanagement en ICT'. We werken scenario’s uit voor versterking van onze I- en ICT-organisatie, met bijzondere aandacht voor samenwerking op het gebied van informatiemanagement, governance en functioneel beheer. Daarbij verkennen we gerichte samenwerkingsopties, met behoud van regie op onze informatievoorziening. Parallel nemen we al uitvoerbare stappen, waaronder het actualiseren van onze architectuurprincipes en informatiearchitectuur, en het verder professionaliseren van portfoliomanagement om beter sturing te geven aan I- en ICT-projecten. We versterken de samenhang tussen de jaarplannen van teams en domeinen en het ICT-portfolio, zodat projecten en digitaliseringsinitiatieven beter planbaar, bestuurbaar en uitvoerbaar zijn. 

Inspelen op digitale ontwikkelingen 
Inwoners en ondernemers zien veel nieuwe ontwikkelingen op het gebied van informatie(technologie) en verwachten van ons dat wij hierop inspelen.  De strategie die wij hierin hanteren is die van “slimme volger”. Wij volgen de ontwikkelingen (zoals bijvoorbeeld Artificial Intelligence (AI))  en passen ze toe als het bewezen technologie is en dit in het belang is van onze gemeente.

Flexibele automatisering en samenwerking met andere gemeenten is blijft onze basis. Het komende jaar vervangen wij ons gemeentelijk zaaksysteem en verbeteren we onze digitale toegankelijkheid.

We zetten daarnaast stappen om meer data-gedreven sturing toe te passen, door onze data beter te combineren en analyseren, met behulp van technologie en  met inachtneming van de privacyregels.

Adoptie en implementatie Microsoft 365
We zijn gestart met de implementatie van Microsoft 365, een meerjarig traject.  We gaan op termijn volledig in de Cloud werken waardoor we locatie onafhankelijk , op elk apparaat veilig ‘samen’ kunnen werken . Dit sluit aan bij de groeiende behoefte aan nieuwe manieren van (samen)werken, zowel intern als extern. De overstap is meer dan een technische exercitie. Voor medewerkers betekent dit een andere manier van werken. Om medewerkers hierin te ondersteunen zetten we een adoptietraject op. en bieden we  trainingen aan.

In 2026 richten we ons op:
- Implementatie Samenwerkomgeving; inrichtingen van de nieuwe samenwerkomgeving (geplande afronding in 2026);
- Implementatie Intranet; vervanging van het Intranet (gepland in 2026).

Nieuwe informatiewetten 
Verschillende informatiewetten die van invloed zijn op gemeenten treden binnenkort in werking of zijn reeds van kracht, zoals de Wet Digitale Overheid, de Wet Modernisering Elektronisch Bestuurlijk Verkeer en het Besluit digitale Toegankelijkheid. Wij gaan ons voorbereiden op de verplichtingen die voortvloeien uit deze wetgeving.

In 2026 richten we ons op het verder verbeteren van digitale dienstverlening en digitale toegankelijkheid van apps en websites. Samenwerking met andere gemeenten en ICT-leveranciers blijft belangrijk om onze informatiesystemen aan te passen. Hiermee blijven wij voldoen aan de nieuwe vereisten en zorgen voor een efficiënte en toegankelijke digitale dienstverlening.  

Archivering 
In 2026 zetten wij op het gebied van informatiebeheer belangrijke stappen richting toekomstbestendig en kwalitatief hoogwaardige borging.  We richten  vanuit het oogpunt van informatieveiligheid, informatiebeheer en de AVG de i-Navigator applicatie, waarmee we onze informatiehuishouding centraal in kaart brengen, verder in. Deze applicatie gaat daarmee functioneren als onze informatieplattegrond voor de organisatie. Tegelijkertijd starten we met de implementatie van een kwaliteitssysteem voor informatiebeheer en bereiden ons voor op de overbrenging van digitale archieven naar een e-depot, in lijn met de nieuwe Archiefwet en relevante wet- en regelgeving zoals de AVG en Woo. 
Ons team Informatiebeheer, dat hier het afgelopen jaar voor is opgeleid, gaat de organisatie op een nieuwe, proactieve manier ondersteunen: met meer focus op het controleren van de kwaliteit van informatie, het verbeteren van processen en het borgen van duurzame toegankelijkheid van informatie.

Informatieveiligheid
In een tijd waarin digitale dreigingen blijven toenemen en informatie een steeds grotere rol speelt, blijft het voor ons belangrijk om ons in te zetten voor informatiebeveiliging. Incidenten zoals gijzelsoftware, datalekken en technische storingen kunnen de dienstverlening van gemeenten ernstig verstoren. 
In 2026 implementeren wij de Baseline Informatiebeveiliging Overheid 2.0. Wij treffen maatregelen om onze (kritieke) processen en persoonsgegevens te beschermen. We leggen door middel van éénduidige normatiek single information audit (ENSIA) verantwoording af over onze status van informatieveiligheid aan de wettelijke toezichthouders en aan de gemeenteraad. Een externe auditor controleert ons daarop.
Op het gebied van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) blijven wij stappen zetten om aan de eisen te blijven  voldoen. 

Financiën: rechtmatigheid en professionalisering
Om ook in de toekomst financieel in control te blijven en dit op een effectieve en efficiënte wijze te kunnen doen, kijken we momenteel kritisch naar onze financiële processen en verbeteren we die waar nodig.

Inkoop: rechtmatigheid en professionalisering
We streven naar een rechtmatigheidspercentage van 97%, conform de norm voor een goedgekeurde accountantsverklaring.  Daarnaast wordt het inkoopproces geprofessionaliseerd. Contractmanagement rollen  we brede uit binnen de organisatie, met nadruk op het trainen van medewerkers en implementatie in de lijn. Contractbeheer beleggen we bij de servicedesk, zodat onderlinge vervangbaarheid is gewaarborgd. Ook zetten we in op het veilig gebruik van AI voor contractbeheer, contractmanagement en inkoop, om processen verder te ondersteunen en te optimaliseren.

Als het onderzoek naar de mogelijkheden van een verplichtingenadministratie leidt tot implementatie, vindt deze plaats in 2026.  
Door het werken met een verplichtingen administratie kunnen we:
1.    risico’s op het gebied van rechtmatigheid vroegtijdig signaleren;
2.    efficiënter werken door verbeterde dossiervorming, ook op het gebied van contractmanagement.

De openbaarheidsparagraaf is de verantwoording over de activiteiten en processen die lopen of starten ten behoeve van een transparantere gemeente.  De Woo is op 1 mei 2022 in werking getreden. De Woo regelt het recht op overheidsinformatie voor inwoners vanuit de invalshoek dat transparantie een democratie versterkt. Deze wet schrijft ook voor dat een jaarlijkse verantwoording in de vorm van deze openbaarheidsparagraaf in het jaarverslag opgenomen wordt.

De Woo regelt de passieve openbaarmaking van overheidsinformatie in de vorm van Woo-verzoeken, die een inwoner bij elke overheidsinstantie kan doen. Daarnaast verplicht de Woo tot de zogenaamde actieve openbaarmaking. Deze actieve openbaarmaking houdt in dat overheidsorganen in de komende 3 tot 6 jaar alle 17 categorieën van informatie verplicht openbaar moeten maken.

De Woo beoogt een transparante en actief openbaar makende overheid. Met dit doel kan het belang van openbaarheid van publieke informatie voor de democratische rechtsstaat, de inwoner van Oldenzaal, het bestuur en economische ontwikkeling beter worden gediend. 

Voor een volledige implementatie van de Woo worden vele werkprocessen aangepast en worden diverse I&IT technieken geïntroduceerd. Dit betekent dat onze collega’s anders moeten werken.  Dit alles wordt vervat in een ambitiebepaling. Deze ambitie is medebepalend voor de aanpak van de komende jaren.

Vanuit een transparante en open communicatie met onze inwoners en bedrijven moet de informatiehuishouding op orde zijn. Zonder een goede informatievoorziening van goede kwaliteit is het onmogelijk om een toegankelijke en open gemeente te zijn. De Woo is in die zin onderdeel van onze dienstverlening.

In 2026 wordt gewerkt aan onderstaande punten:

• creëren van verdere bewustwording bij bestuur en organisatie over openbaarheid en transparantie;
• versterken en op peil houden van de informatiehuishouding;
• digitalisering van bestuurlijke aangelegenheden;
• logischer beleggen van de rol van Woo-contactpersoon;
• ontwikkelen van een e-learning voor collega’s over hoe we omgaan met de communicatie rond gevoelige zaken/dossiers;
• afspraken maken zowel intern als met onze verbonden partijen en samenwerkingspartners over informatieopslag en actieve openbaarmaking;
• onderzoeken en verkennen van het creëren van een eigen Woo-platform of aansluiten bij een bestaand Woo-platform  waarop alle actieve informatie vanuit de gemeente te vinden is;
• open Oldenzaal principe gestalte geven.

Passieve openbaarmaking (Woo-verzoek)
De verzoeken onder de Woo kennen een wettelijke afhandelingstermijn van maximaal 42 dagen. In Oldenzaal was de gemiddelde afhandelingstermijn 28 dagen. Het doel voor de komende jaren is om dit gemiddelde te behouden. 

Met onderstaande tabel van Woo-verzoeken vanaf 1 mei 2025 geeft de gemeente Oldenzaal een helder overzicht. In deze lijst staan alle genomen Woo-besluiten, ingedeeld per categorie. Zo worden deze besluiten overzichtelijk en gerichter openbaar gemaakt voor inwoners. 

De gemeente maakt onderscheid in de volgende soorten Woo-besluiten:

1.    Bestuur, organisatie, beleid en strategie
2.    Ruimtelijke ontwikkeling en leefomgeving
3.    Financiën en inkoop
4.    Toezicht, handhaving en veiligheid

Het Rijk heeft voor de actieve openbaarmaking incidentele en structurele middelen gereserveerd. Voor de implementatie van de Woo zijn de volgende kostenposten opgenomen:

• Anonimiseringsoftware XXLLNCE (voorheen DataMask)
• Woo-bewustwording
• Opleiding, scholing, e-learning
• Ontwikkelen AI-bot voor het doorzoeken van Woo-informatie voor extern en of intern gebruik.

De volgende budgetten zijn beschikbaar:

Beleidskaders
Het beleid betreffende de lokale heffingen is opgenomen in:
•    de diverse belastingverordeningen en -regelingen;
•    het coalitieakkoord 2022-2026;
•    landelijke wet- en regelgeving.

Waterzorgheffing
Wateroverlast en verdroging vragen steeds meer maatregelen in de publieke ruimte. Meer percelen kunnen in de heffing worden betrokken, want van de maatregelen in de publieke ruimte heeft iedereen profijt. De huidige verordening Rioolheffing (model VNG) dekt dan niet meer de lading 
Het schept een beeld van een belasting voor een buizenstelsel. Bij belastingplichtigen die daar niet op zijn aangesloten roept dat weerstand op. De gemeentelijke watertaken omvatten een breed palet. Zorgplichten voor afval-, hemel- en grondwater hebben een centrale plaats in de ordening van de publieke ruimte. Gemeenten moeten maatregelen nemen om wateroverlast en -schade te voorkomen. Denk aan het onderhoud van bermen en slootkanten om overtollig water af te voeren, zodat er over een droge weg kan worden gereden. Iedereen heeft daar profijt van. De VNG heeft hiervoor een nieuw modelverordening Riool- en Waterzorgheffing opgesteld. Bij invoering is een zorgvuldige communicatie en belangenafweging naar nieuwe belastingplichtigen van belang. Bijvoorbeeld cultuurgronden en natuurterreinen dragen nu veelal nog niet bij in de kosten van de gemeentelijke watertaken.   

Ontwikkeling tarieven
De tarieven voor de riool- en afvalstoffenheffingen worden geraamd op basis van het uitgangspunt dat zoveel mogelijk wordt gestreefd naar 100% kostendekking. De voor 2026 geldende tarieven voor de OZB stijgen met een gemiddelde inflatiecorrectie van 3,6% als u akkoord gaat met het aangeboden dekkingsplan. Deze verhoging kan overigens voor meerdere belastingen en rechten van de gemeente Oldenzaal worden doorgevoerd indien u daartoe besluit. Dit geldt uiteraard met uitzondering van die tarieven, die het rijk heeft vastgesteld, dan wel gemaximeerd. 

Kostendekkendheid leges en tarieven uit legesverordening
De mogelijkheid tot het heffen van leges is geregeld in artikel 229, lid 1, b van de Gemeentewet. De gemeente levert op aanvraag van de individuele burgers een uiteenlopend pakket aan diensten. Door het heffen van leges worden de kosten die hiervoor worden gemaakt verhaald op de burger die de dienst afneemt. Voorbeelden zijn het verstrekken van een paspoort of het verlenen van een vergunning. Degene die de dienst aanvraagt betaalt ook de leges. De heffingsmaatstaf is zeer divers en wordt vermeld in de tarieventabel die hoort bij de legesverordening.

De opbouw van de legesverordening is als volgt:
Leges titel 1, Algemene dienstverlening;
Leges titel 2, Dienstverlening vallend onder fysieke leefomgeving/omgevingsvergunning (Wabo);
Leges titel 3, Dienstverlening vallend onder de Europese dienstenrichtlijn

De invoering van de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging (wkb) voor het bouwen leiden tot grote wijzigingen in de legesverordening. Op 14 maart 2023 stemde de Eerste Kamer in met het conceptbesluit tot vaststelling van het tijdstip van de inwerkingtreding van de Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging per 1 januari 2024.

Van elke euro die huishoudens en bedrijven in Nederland aan belastingen en sociale premies betalen gaat in 2025 3,2% naar de gemeenten. De decentrale overheden nemen samen 4,6% voor hun rekening, de rijksoverheid 95,4%. Het aandeel van de gemeente Oldenzaal aan ontvangen belastingen en retributies bedraagt in dit geheel circa €23 miljoen. 

Het treasurybeleid van de gemeente Oldenzaal is vastgelegd in het Treasurystatuut 2018.  Dit statuut is door het college vastgesteld in de vergadering van 5 december 2017.  Het treasurystatuut uit 2018 beschrijft de uitgangspunten en bevoegdheden die de gemeente hanteert op het gebied van financiering, beleggingen, rentemanagement, liquiditeitenbeheer en de financiële logistiek.

Deze zijn gebaseerd op de volgende doelstellingen:

• Het verzekeren van duurzame toegang tot financiële markten en bancaire diensten tegen acceptabele condities;
• Het beschermen van gemeentelijke vermogens- en (rente-)resultaten tegen ongewenste financiële risico’s zoals renterisico’s, koersrisico’s, kredietrisico’s, liquiditeitsrisico’s en valutarisico’s;
• Het minimaliseren van de interne verwerkingskosten en externe kosten bij het beheren van de geldstromen en financiële posities;
• Het optimaliseren van de renteresultaten binnen de kaders van respectievelijk de Wet FIDO ,de regeling schatkistbankieren decentrale overheden, de limieten en richtlijnen van dit Treasurystatuut;
• De algemene uitgangspunten van het uitzetten en aantrekken van middelen; 
• De gemeente kan uitsluitend ten behoeve van de uitoefening van de publieke taak leningen aangaan, middelen uitzetten of garanties verlenen. De publieke taak zelf wordt niet in de Wet fido omschreven, het is de gemeenteraad die de publieke taak bepaalt.
• De gemeente kan middelen uitzetten uit hoofde van de treasuryfunctie indien deze uitzettingen een prudent karakter hebben en niet zijn gericht op het genereren van inkomsten door het lopen van overmatig risico;
• Het prudente karakter van de in lid 5 en 6 genoemde financiële transacties wordt gewaarborgd middels de richtlijnen en limieten van dit Treasurystatuut.

In de praktijk betekent dit dat complexe en risicovolle financieringsproducten worden vermeden. Er worden enkel onderhandse leningen aangegaan bij financiële instellingen in de euro valuta. De gemeente verstrekt alleen leningen in het kader van de publieke taak. Tijdelijke overtollige liquiditeiten worden ondergebracht bij het schatkistbankieren van de Rijksoverheid.

Het treasurybeleid heeft geen winstoogmerk. Uitgangspunt is dat alle rentelasten intern worden doorbelast aan de investeringen voor onder andere grondexploitaties, kapitaalgoederen en deelnemingen en leningen aan verbonden partijen. Hiervoor wordt jaarlijks een omslagrente bepaald waarmee een neutraal renteresultaat kan worden bereikt.

Voor de beheersing van risico’s dient de gemeente te voldoen aan een aantal limieten:

• Renterisiconorm: het totale bedrag aan langlopende schulden wat in een kalenderjaar wordt afgelost of een renteherziening kent mag maximaal 20% bedragen van de totale gemeentebegroting;
• Kasgeldlimiet: het totale bedrag van kortlopende schulden (na aftrek van vlottende middelen) mag maximaal 8,5% bedragen van de totale gemeentebegroting;
• Norm schatkistbankieren: het totale bedrag aan liquide middelen dat buiten de schatkist wordt aangehouden bedraagt niet meer dan 2% van het begrotingstotaal.

In het treasurystatuut is bepaald dat er jaarlijks in de jaarrekening verantwoording wordt afgelegd aan de raad over de treasuryactiviteiten. Voorafgaand daaraan wordt in de Paragraaf Financiering van de begroting het voorgenomen beleid toegelicht.

In dit hoofdstuk beschrijven we de uitvoering van het beleidskader. 

Interne doorberekening van rente naar programma's
Het financieringsbeleid van de gemeente gaat uit van integrale financiering. Uitgangspunt is dat het taakveld treasury een neutraal renteresultaat kent, wat bereikt wordt door de rentelasten van de gemeente door te belasten aan de gemeentelijke investeringen op de diverse programma’s.
De rente die voor deze doorberekening wordt gebruikt is de omslagrente. De omslagrente wordt doorberekend aan alle vaste activa en aan de grondexploitaties. Bij de bepaling van de rentelasten worden niet alleen de externe rentelasten meegenomen, maar ook de rentebaten op verstrekte leningen en de interne rentetoerekening aan reserves en voorzieningen. Het omslagrentepercentage dat hiervoor wordt gebruikt bedraagt vanaf 2026 0,3% (2025: 1,5%).

Bij de jaarrekening wordt nagegaan of de afwijking tussen de vooraf bepaalde omslagrente en de daadwerkelijke gemiddelde rentelasten meer dan 25% bedraagt. In dat geval vind correctie plaats. Met ingang van 2025 worden de grondexploitatie belast met dezelfde omslagrente. Dit is een wijziging op basis van de notitie rente van de commissie BBV (oktober 2023).

Verwachte renteresultaat
Onderstaande tabel toont de prognose van het renteresultaat  voor het begrotingsjaar 2026. Het resultaat geeft weer of de rentelasten met een omslagrente van 0,3% door de rentetoerekening volledig worden gedekt. Het renteresultaat is voor 2026 positief. Het werkelijke renteresultaat kan afwijken door verschillen in de externe rentelasten en -baten en de omvang van de balansposities waaraan de omslagrente wordt doorberekend.  Indien de werkelijke omslagrente 25% van hetgeen begroot is wordt de omslagrente opnieuw berekend. Deze verschillen worden verrekend met de generieke weerstandsreserve.

Het EMU saldo van Oldenzaal draagt bij aan het totale EMU saldo van het Rijk en alle mede-overheden. De berekening van het EMU saldo gaat uit van ontvangsten en uitgaven en wijkt daarom af van het saldo van baten en lasten zoals dat in de begroting is gepresenteerd. Bij een sluitende begroting kan een gemeente daardoor toch een negatief EMU-saldo hebben.

Het Rijk en de decentrale overheden (waaronder gemeenten) hebben afgesproken een gezamenlijke macro-norm voor het EMU-saldo van de decentrale overheden te hanteren van -0,4% van het bruto binnenlands product (BBP). Deze norm betekent dat de totale uitgaven van de decentrale overheden in totaal niet meer dan 0,4% van het BBP mogen zijn dan de inkomsten. De norm geldt voor de hele groep decentrale overheden samen. Dit betekent dat het ene jaar de ene gemeente meer mag uitgeven, terwijl een andere gemeente dat jaar een overschot boekt.  Er zijn geen specifieke regels die een maximaal EMU-tekort per gemeente vaststellen.  Voor Oldenzaal houdt dit een referentiewaarde in van €5,4 miljoen (0,4% x €136 miljoen begrote lasten voor 2026).

Als een individuele gemeente de norm overschrijdt, leidt dit niet direct tot sancties, omdat het een gezamenlijke inspanningsverplichting is om het landelijke macro-saldo binnen de norm te houden. Gemeenten hoeven zich geen zorgen te maken over een individuele norm, maar moeten wel bijdragen aan de totale inspanning van de decentrale overheden om het EMU-tekort niet te hoog te laten oplopen. 

Algemene aspecten:
•    De gemeente heeft de beschikking over alle vastgestelde jaarrekeningen 2024  van de verbonden partijen;
•    Een groot aantal verbonden partijen heeft een primitieve-, ontwerp- of primaire begroting 2026 (en soms ook een meerjarenbegroting) beschikbaar. Voor wat betreft             de gemeenschappelijke regelingen zijn die documenten reeds in het voorjaar van 2025 aan de gemeenteraad beschikbaar gesteld en heeft dat in 2025 niet tot indiening         van een gemeentelijke zienswijze geleid. Met andere woorden, de begrotingen van de gemeenschappelijke regelingen kregen de instemming van de gemeente                              Oldenzaal. 
•   Indien daartoe aanleiding was (is) werd (wordt) de gemeenteraad met afzonderlijke raadmededelingen of in kwartaalrapportages geïnformeerd over actuele (financiële)        ontwikkelingen bij verbonden partijen.
•   Per verbonden partij wordt in deze paragraaf inzicht gegeven in het publiek - en financieel belang van de gemeente en wordt aandacht besteed aan het financieel                        risico  en actuele ontwikkelingen. Uitgangspunt is dat de verbonden partij zelf zorgt voor borging van haar financiële risico's middels een weerstandsvermogen. Dit om            te voorkomen dat deelnemende gemeenten in verbonden partijen eventuele ongedekte financiële nadelen moeten bekostigen.

Specifieke aspecten:
In de paragraaf Verbonden partijen is per verbonden partij actuele informatie opgenomen. Per begrotingsprogramma is dit eveneens te benaderen.

In toenemende mate doen gemeenten voor de uitvoering van haar publieke taken een beroep op andere organisaties waaraan zij taken aan uitbesteden, via inkoop of subsidie of via uitvoering door verbonden partijen.

Bij verbonden partijen kan het zowel gaan om privaatrechtelijke organisaties (vaak vennootschappen) als om publiekrechtelijke organisaties (gemeenschappelijke regelingen). Voor wat betreft de private partijen gaat het om organisaties en instellingen waarover gemeenten zowel financieel als bestuurlijk zeggenschap hebben. In geval van (de publiekrechtelijke) gemeenschappelijke regelingen gaat het om samenwerkingsvormen met een rechtspersoonlijkheid.

Gemeenten blijven verantwoordelijk voor de aansturing van verbonden partijen, de controle erop en de financiële consequenties voor de eigen organisatie. Om deze verantwoordelijkheden waar te kunnen maken is het van belang dat het college en de gemeenteraad weten wat hun bevoegdheden zijn. Vanuit zowel het publiekrecht als het privaatrecht zijn kaders van toepassing voor (de samenwerking in) verbonden partijen. Het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en daaruit voortvloeiende richtlijnen geven specifieke voorschriften mee over zaken die verbonden partijen betreffen. Voorschrift is dat gemeenten in de paragraaf Verbonden partijen van de gemeentelijke begroting en jaarrekening de visie op en beleid over verbonden partijen opnemen. Als gemeenten een afzonderlijk door de raad vastgestelde beleidsnota Verbonden partijen hebben kan daarnaar worden verwezen. Oldenzaal heeft voor de opstelling van een Beleidskader Verbonden partijen gekozen.

Daarnaast is in de financiële verordening (artikel 21) van de gemeente vastgelegd dat het college periodiek in een beleidsnota het systeem van toezichtuitoefening op de onderscheiden verbonden partijen vastlegt en dit systeem ter kennis brengt van de raad.  Het Beleidskader  Verbonden partijen2012  beschrijft hoe de gemeente Oldenzaal omgaat met verbonden partijen, zodat op een weloverwogen manier invulling wordt gegeven aan de rollen van eigenaar (zeggenschap) en opdrachtgever (sturing).

In maart 2012 is het Beleidskader Verbonden Partijen  2012 vastgesteld door de gemeenteraad. Naast expliciete kaders voor processen tot besluitvorming zijn inhoudelijke kaders opgenomen en is aandacht besteed aan de instrumenten voor kaderstelling, controle en sturing. Onderscheid wordt daarbij gemaakt voor de kader stellende en controlerende rol van de gemeenteraad en de opdrachtgevers- en eigenaar rol van het college. 

Voor het sturen en beheersen zijn vier rollen voor de gemeente te onderscheiden:

• Gemeenteraad; kaderstelling en controlerend;
• College; opdrachtgever (sturing) en eigenaar (zeggenschap).    

Een verbonden partij is gekoppeld aan een kerntaak van de gemeente op een specifiek beleidsterrein. Dit betekent dat ook vanuit inhoudelijk(e) beleid(doelen) gestuurd wordt op de verbonden partijen.

Het doel van actieve betrokkenheid bij verbonden partijen is het:

• behartigen van het publieke belang;
• beheersen van risico’s die met verbonden partijen samenhangen;
• borgen van de continuïteit van de verbonden partij.
• De gemeenteraad is verantwoordelijk voor de kaderstelling binnen de gemeente. De gemeenteraad heeft daartoe kader stellende bevoegdheden maar ook het budgetrecht. Dit zijn twee instrumenten waarmee aan de voorkant kan worden gestuurd op inhoud/beleid en financiën. De kadernota Verbonden partijen dient als richtlijn voor het college en indirect voor de verbonden partij. Het kader Verbonden partijen is ook de grondslag voor de gemeenteraad om te kunnen controleren en al dan niet te interveniëren.

Om de controlerende rol adequaat uit te voeren maakt de gemeenteraad in de regel gebruik van de reguliere planning en control instrumenten van de gemeente en de gemeenschappelijke regelingen en de raadsmemo's  van het college.

De verbonden partijen voor gemeente Oldenzaal bestaat Gemeenschappelijke Regelingen (GR), deelnemingen en bestuursovereenkomsten.

De verbonden partijen voeren vaak een taak uit die de gemeente ook zelf kan doen. De werkzaamheden zijn als het ware gemandateerd/gedelegeerd aan de verbonden partij. De gemeente blijft wel de verantwoordelijkheid houden voor het realiseren van de beoogde doelstellingen uit de programma's. Dus de kaderstellende en controlerende taak van de raad blijft overeind. De doelstellingen van de verbonden partij dienen dus - blijvend - overeen te stemmen met die van de gemeente en gecontroleerd dient te worden in hoeverre dit gerealiseerd wordt. 

Naast de verbonden partijen heeft de gemeente Oldenzaal ook deelnemingen. Een deelneming is een participatie in een naamloze of besloten vennootschap, waarin de gemeente Oldenzaal aandelen heeft.

Gemeenschappelijke regelingen:

• SamenTwente

• Recreatieschap Twente 

• Veiligheidsregio Twente (VRT)

• Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (GBT)

• Openbaar Lichaam Crematorium Twente (OLCT)

• Omgevingsdienst Twente (ODT)

• Stadsbank Oost-Nederland (SON)

Bestuursovereenkomst:

• Bestuursovereenkomst Sociaal Economische Structuurversterking (BOKSES)

Deelnemingen:

• BNG Bank

• Twence

• Twente Milieu

• Cogas 

• Sport Oldenzaal BV

• Stichting Werkprojecten Oldenzaal

• Dimpact

De deelneming Publiek Belang Elektriciteitsproductie (tijdelijke BV, als gevolg van de verkoop aandelen Essent aan RWE) is in 2025 geliquideerd.

In de planning – en control documenten van de gemeente wordt aandacht besteed aan de (financiële)  risico’s die de gemeente met haar verbonden partijen loopt. Voor het risicomanagement van een verbonden partij geldt dat er een juiste verhouding moet zijn tussen behartiging van het publieke belang en het te lopen risico (continuïteit van de organisatie). Risicomanagement is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van verbonden partijen zelf. Bestuurders van verbonden partijen dienen tijdig in te spelen op  ontwikkelingen en dienen risico’s in afdoende mate te beheersen. De toezichthouders moeten dit bewaken. Een sterke governance structuur en adequaat risicomanagement dat geïntegreerd is in de gehele bedrijfsvoering, dragen bij aan het “in control” zijn van verbonden partijen.

Zie ook de paragraaf Weerstandsvermogen en risicomanagement waarin de financiële belangen in verbonden partijen en het financieel risico aan de orde komen.

Onze visie op het grondbeleid is een voorzichtig actief grondbeleid. Dit beleid gebruikt de gemeente om beleidsdoelen te kunnen realiseren voor de beleidsvelden:
•    wonen
•    ruimtelijke ordening
•    leefbaarheid
•    economie
•    natuur en groen
•    verkeer 
•    sociale en maatschappelijke voorzieningen

Hiervoor zijn in de nota Grondbeleid 2020 de volgende doelstellingen opgenomen: 
1.    Interveniëren op de grondmarkt om het feitelijke ruimtegebruik te laten aansluiten op het maatschappelijk gewenste ruimtegebruik. Dit interveniëren gebeurt zowel    kwantitatief als kwalitatief; 
2.    Bevordering van de kwaliteit van het ruimtegebruik, evenals de zeggenschap die de burger daarover heeft;
3.    Een eerlijke verdeling van kosten en baten die ontstaan door overheidsinterventies. Zoals wijzigingen van het omgevingsplan, buitenplanse omgevingsplan activiteiten en investeringen in de openbare ruimte.

Een voorzichtig actief grondbeleid biedt de vrijheid om situationeel te schakelen naar een faciliterend grondbeleid. Of een samenwerkingsvorm te zoeken die (de voordelen van een) een actieve grondpolitiek het dichtst benadert. 

Bovengenoemde beleidsvelden geven met de structuurvisie en onderliggende beleidsnota’s (woonvisie, bedrijventerreinenvisie, e.d.) antwoord op de vragen:
•    welke ontwikkelingen plaatsvinden;
•    waar ontwikkelingen plaatsvinden;
•    wanneer ontwikkelingen plaatsvinden. 

Het grondbeleid ondersteunt het ruimtelijk beleid van de gemeente. De nota Grondbeleid maakt het mogelijk om deze ruimtelijke doelstellingen te faciliteren. In het grondbeleid staan de instrumenten die de gemeente hiervoor inzet.

Strategische voorraad: verwerving en waarderingsgrondslag
Verwerving is voor Oldenzaal hét instrument bij uitstek om de regiefunctie bij de ontwikkeling van projecten te voeren. Met een eigendomspositie kan de gemeente actief sturen op de programmatische en ruimtelijke ontwikkeling. Dit alles binnen kwalitatieve en financiële kaders. 

Het waarderen op de balans van door de gemeente aangekochte gronden gebeurt tegen de waarde bij huidige bestemming. Hogere aankoopkosten en jaarlijkse rentekosten dekt de gemeente uit de reserve strategische voorraad of de bestemmingsreserve Oldenzaal Centraal. 

De zo gevormde boekwaarde blijft op dit niveau. Pas 1 à 2 jaar voor de start van de werkzaamheden in het plangebied start de exploitatiefase. De gemeente maakt vanaf dat moment kosten voor de ontwikkeling (planontwikkeling, bestemmingsplanwijziging enzovoort). 

Reserve strategische voorraad
De reserve strategische voorraad dekt het risico over de voorraad grond die nog niet in exploitatie (productie) is. De omvang van de reserve strategische voorraad stelt de gemeente elk jaar vast. Daarbij houdt zij rekening met de toekomstige ontwikkeling van Oldenzaal. De reserve strategische voorraad is van belang om actieve grondpolitiek ook in de praktijk te brengen. Zij staat garant voor continuïteit en consistentie. En de reserve geeft maximale politieke beleidsvrijheid voor de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling van de stad.

Bouwgrond in exploitatie
Voor elk ruimtelijk plan stelt de gemeente een grondexploitatieberekening op. Dit is een meerjarige financiële doorrekening van de kosten en opbrengsten. Deze berekening geeft (een financieel) inzicht in het geheel van activiteiten en werkzaamheden voor: 

•    verwerving; 
•    het bouw- en woonrijp maken; 
•    de uitgifte van gronden.

Algemene reserve grondexploitatie
De algemene reserve grondexploitaties vormt het weerstandsvermogen om algemene risico’s te kunnen opvangen. Het volume onderhanden werk en de omvang van de risico’s begrenst de omvang van deze reserve (zie paragraaf weerstandsvermogen). 

Om algemene risico’s in beeld te brengen wordt de projectenportefeuille doorgelopen en een risicoparagraaf opgesteld. Risico’s worden zoveel mogelijk gekwantificeerd. Vervolgens wordt rekening gehouden met de kans dat een risico zich voordoet. Over het resultaat hiervan wordt een minimumpercentage en een maximumpercentage toegepast omdat niet alle risico’s zich gelijktijdig voor (kunnen) doen. 

De omvang van de algemene reserve grondbedrijf is minimaal:
•    1% van het volume aan onderhanden werk; 
•    15% van de omvang van de risicoparagraaf van het Grondbedrijf; 
•    en een risicobuffer van €500.000. 

De omvang van de algemene reserve grondbedrijf is maximaal: 
•    2% van het volume onderhanden werk; 
•    en 30% van de omvang van de risicoparagraaf van het Grondbedrijf.

Verliesneming
Soms heeft een project (bij de start of tijdens de loop van het project) geen sluitende grondexploitatie. Dan dekt de gemeente het tekort direct af uit de algemene reserve grondexploitatie.

Voor (deel)gebieden binnen het Masterplan Oldenzaal Centraal geldt dezelfde handelswijze. Alleen verrekent de gemeente de resultaten met de bestemmingsreserve Oldenzaal Centraal.

Resultaatneming
Soms sluit de gemeente een grondexploitatie af met een positief resultaat. Dit resultaat brengt de gemeente dan naar de algemene reserve grondexploitatie. Ditzelfde geldt voor tussentijdse winstnemingen. 

(Tussentijdse) winstnemingen worden gedaan op basis van de wettelijk voorgeschreven ‘percentage of completion’ methode (POC). De gemeente neemt naar rato van de voortgang van de grondexploitatie winst:
•    wanneer de gemeente kosten heeft gemaakt;
•    en opbrengsten realiseerde;
•    en voldoende geld in de grondexploitatie resteert voor het afdekken van risico’s in het project.

Reserve Oldenzaal Centraal (OC)
De reserve Oldenzaal Centraal is gevormd voor het herinrichten van de stationsomgeving. Het is een omvangrijk stadsvernieuwingsproject met een substantieel financieel tekort. Daarom vormde de gemeente een aparte reserve zodat realisatie mogelijk wordt. 

De reserve Oldenzaal Centraal voedt de gemeente met maximaal € 2 miljoen per jaar. Alleen als en voor zover het bedrijfsresultaat en de ondergrens van de algemene reserve dit toelaten. Om ongelimiteerde reservevorming te voorkomen is een plafond vastgesteld. Dit plafond ligt in 2026 op € 6,5 miljoen vrij besteedbaar. Toevoeging aan de Reserve Oldenzaal Centraal vindt plaats op basis van het Cascademodel vanuit de Algemene Reserve Grondexploitatie

Planontwikkeling van het gebied aan de noordzijde van het spoor resteert nog. Dit betreft het gebied van het Landreben tot de parkeervoorzieningen bij het station. Daarnaast kunnen zich bij de realisatie van de ontwikkeling aan de zuidzijde van het spoor nog tegenvallers voordoen. Voor deze beide situaties kan de gemeente de reserve Oldenzaal Centraal inzetten. 

Reserve Jufferbeek Noord (JN)
In de kadernota 2022 besloot de gemeenteraad om geld in de bestemmingsreserve strategische voorraad te reserveren. Met dit geld kan de gemeente starten met verwerven van grond in het gebied “Ontmoeten en verbinden”. Op deze wijze kan de gemeente ook deze locatie actief ontwikkelen. Daarnaast kan de gemeente met dit geld overgaan tot gelegenheidsaankopen in overige delen van het plangebied.

De gemeente stelt een werkkapitaal van €500.000 per jaar beschikbaar. Dit zet de gemeente in voor:

•    strategische grondaankopen;
•    optimalisatie van (verkeer en water) voorzieningen; 
•    bijdragen in gewenste/noodzakelijke verhuizingen van bewoners etc.

Ultimo 2024 zat voor Jufferbeek Noord €3.143.000 in deze reserve. Bij de jaarrekening 2025 zal daar, mits het saldo toereikend is, weer €500.000 aan worden toegevoegd na bestemming van het resultaat. 

Voordat de realisatie van een fase start, dekt de gemeente eventuele tekorten van die fase volledig af. 

Cascademodel

Voor de schematische voorstelling van de geldstromen binnen het grondbedrijf geldt het cascade-model. 

Afsluiting complexen

De gemeente sluit grondexploitaties af in de jaarrekening, wanneer:
•    de gemeente alle grond heeft verkocht;
•    en goed overziet welke werken de gemeente nog moet uitvoeren. 
Voor de nog uit te voeren werken hevelt de gemeente de middelen over naar het grondexploitatie-complex “nog af te werken exploitaties”.

Vennootschapsbelasting (VpB)

De gemeente is vennootschapsbelastingplichtig: 
•    voor activiteiten waarin zij deelneemt aan het economisch verkeer;
•    en waarbij zij zich als fiscale onderneming opstelt.
Over de fiscale winst betaalt de gemeente belasting. Het leveren van bouwgrond is VpB-plichtig. 

Nieuwe grondexploitatiecomplexen brengt de gemeente fiscaal in met een taxatie van de marktconforme waarde. Landelijk bestaat er discussie of dat de meest geëigende manier is. In de algemene risicoreserve neemt de gemeente dit risico mee. 

In 2025 hebben we de nota Grondbeleid geactualiseerd. De nieuwe nota zal naar verwachting eind 2025 of begin 2026 worden vastgesteld door de Raad. Het gevoerde grondbeleid heeft in het verleden zijn vruchten afgeworpen en wordt op basis van de geactualiseerde nota vrijwel ongewijzigd gecontinueerd. In de geactualiseerde nota zijn onder andere de effecten van de Omgevingswet verwerkt, alsmede de gewijzigde marktsituatie (zowel voor woningbouwgrond als voor bedrijfsgrond). Het grondbeleid voor de komende jaren moet de ruimtelijke ontwikkeling van Oldenzaal blijven waarborgen.

De markt voor bouwgrond

De vraag naar bouwgrond blijft onverminderd groot. Daarnaast stegen de kosten voor initiatiefnemers:
•    De hypotheekrente loopt slechts licht terug.
•    De bouwkosten blijven hoog door de grote vraag. De voortdurende oorlog in Oekraïne zorgt voor onrust op de internationale markten. 
•    Daarnaast zijn door allerlei ontwikkelingen meer onderzoeken nodig, denk bijvoorbeeld aan stikstof. 

Woningbouwmarkt
Groei van de woningvoorraad, nieuwe woonconcepten, krimp en vergrijzing, duurzaamheid en gasloos bouwen en opvang van asielzoekers zijn nog steeds de aandachtspunten bij woningbouwontwikkelingen. 

De behoefte aan woningen is onverminderd groot. Met de gemeentelijke sleutelprojecten Graven Es, Gravenbeek en Stakenbeek 2e fase biedt de gemeente de komende jaren een gevarieerd aanbod aan kavels voor particulieren en ontwikkelende partijen. Daarnaast zijn diverse kleinere locaties in ontwikkeling, zoals de Kaltersweide en de Graven Es Gravenweide.

De prijzen van koopwoningen lopen nog steeds op. Door de aanhoudende krapte, dalende hypotheekrente, stijgende lonen en ruimere leennormen is de verwachting dat deze woningstijging ook in 2026 aanhoudt. Door de prijsstijgingen komt de betaalbaarheid van woningen verder onder druk te staan (verwachtingen gebaseerd op basis van de Outlook Grondexploitaties 2025).

Risico blijft verder de nog steeds stijgende civiele kosten waardoor de haalbaarheid van kleinschalige ontwikkelingen onder druk blijft staan. De gemeente toetst regelmatig of de grondprijzen nog marktconform zijn.

Markt voor bedrijfskavels
In de regio zijn steeds minder bedrijfskavels beschikbaar. De vraag naar bedrijfskavels op Jufferbeek Zuid is dan ook groot. Veel kavels zijn in optie genomen. Stijgende bouwprijzen en hogere eisen bij de realisatie van bedrijfsgebouwen maken het steeds lastiger om een bedrijfspand te realiseren. De economische onzekerheid maakt ondernemers voorzichtiger. 

De uitgiftecriteria voor de nog beschikbare kavels zijn eind 2023 vastgesteld. De kavels zijn vanaf dat moment weer actief in de verkoop gezet. De verkaveling van het bedrijventerrein maakt dat nieuwe bedrijfsvestigingen zich soms wat meer naar de situatie moeten plooien en daarbij soms een hogere prijs voor een zichtlocatie moeten betalen en aan hogere beeldkwaliteitseisen moeten voldoen nu de meeste courante kavels uitgegeven zijn. 

Parameters 
De bouwkosten zijn in 2024 gematigd gestegen. De personeelskosten stegen, terwijl de materiaalprijzen stabiliseerden. In 2025 heeft deze stijging zicht voortgezet. Onder andere de handelstarieven en de onzekerheid daaromtrent vanuit de Verenigde Staten zorgen voor onzekerheid. Daarnaast heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken vanaf januari 2025 de milieuprestatie-eisen voor nieuwe gebouwen aangescherpt om verduurzaming in de bouw te bevorderen. Naar verwachting zal dit leiden tot een gematigde stijging van de bouwkosten. Conform de Outlook Grondexploitaties 2025 worden  voor de korte termijn geen extreme bouwkostenstijgingen verwacht. 

De kostenontwikkeling Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW) volgt een vergelijkbaar patroon als de bouwkosten, met ook in deze sector een aanhoudend personeelstekort. Onder andere de energietransitie en klimaatadaptatie stellen hoge eisen aan de infrastructuur. Naar verwachting zullen de GWW-kosten op korte en middellange termijn gestaag verder stijgen. 

Risicomaatregelen grondbedrijf Oldenzaal
Hoe de markt er over enige tijd uitziet is gezien bovenstaande ontwikkelingen erg onzeker en naast de genoemde onvoorspelbaarheid over de handelstarieven ook nog steeds sterk afhankelijk van de duur van de oorlog in Oekraïne. Mochten zich verdere nadelige ontwikkelingen voor gaan doen dan zullen de gevolgen naar verwachting het grootst zijn voor het complex Bedrijventerrein Jufferbeek Zuid en voor die woningbouwcomplexen waar relatief nog veel werkzaamheden uitgevoerd moeten worden, dan wel grondverkopen moeten plaatsvinden (met name Oldenzaal Centraal Stakenbeek 2e fase, Graven Es/ Gravenbeek en Saasvelderlaan/Kaltersweide). 

In de complexen waar nog (veel) grond uitgegeven moet worden, houden we onder de project specifieke risico’s rekening met vertraging in de uitgifte. 

De inflatie vertoont momenteel een dalende tendens. De ECB heeft de eerste renteverlaging eind 2024 doorgevoerd. Mede gebaseerd op de uitgesproken inflatieontwikkeling in de Outlook Grondexploitaties 2025, is de verwachting dat de inflatie voor 2025 en 2026 iets zal teruglopen (bandbreedte 1,5% tot 3,5%). Met deze inflatieontwikkeling houden we rekening bij de bepaling van de hoogte van de algemene risico’s c.q. de bepaling van de omvang reserve van het grondbedrijf en bij het bepalen van de omvang van markt- en conjunctuurrisico’s in relatie tot de nog te maken kosten voor de grondexploitaties. 

Per grondexploitatiecomplex raamt de gemeente kosten en/of opbrengsten voor de looptijd van het project. Deze ramingen deelt de gemeente op in jaren. Soms maakt de gemeente in een jaar meer kosten dan begroot. Dan resteren minder kosten voor de volgende jaren. En andersom geldt hetzelfde wanneer de gemeente minder kosten maakt dan begroot. En ditzelfde geldt voor de opbrengstenkant.

Ultimo 2024 bedragen de nog te maken kosten voor de complexen bouwgrond in exploitatie afgerond €21 miljoen en de opbrengsten €40 miljoen. Het verschil is de boekwaarde (de gerealiseerde kosten en opbrengsten) met het nog te verwachten resultaat, inclusief project specifieke risico's.

In de begrotingsperiode 2026-2029 worden met name kosten gemaakt voor het bouw- en woonrijp maken van de complexen Jufferbeek Zuid, De Graven Es, Gravenweide en Gravenbeek, Oldenzaal Centraal Stakenbeek 2 en voor Singelpark Deurningerstraat. De jaarlijkse prognose voor grondverkopen bedraagt ca. €6,7 miljoen. Dit betreffen met name verkopen op bedrijventerrein Jufferbeek Zuid en woningbouwkavels aan de Kaltersweide, de Graven Es, Gravenbeek en Oldenzaal Centraal fase 2.

Gerealiseerde kosten en opbrengsten van de bouwgrond in exploitatie 
Boekwaarde       1-1-2024: - € 2.326.000
Boekwaarde 31-12-2024: +€ 2.163.000

De gemeente rekent grondexploitaties jaarlijks door en zet daarbij de prognose voor de werkzaamheden in een meerjarenplanning in de exploitatieopzet. Bij de jaarlijkse herziening van de exploitatieopzetten in het najaar worden alle kosten en opbrengsten geactualiseerd (voor het totaal en voor de planning op jaarbasis). Verschillen worden bij de vaststelling van de herzieningen toegelicht. 

Elk grondcomplex heeft een component ‘resultaat’. Wanneer de overige kosten gerealiseerd worden en grondverkopen conform de begroting plaats vinden zal de komende jaren met name winst kunnen worden genomen uit de complexen bedrijventerrein Jufferbeek Zuid, De Kaltersweide en De Graven Es Gravenweide. De actuele prognose van het verwachte resultaat van de totale grondexploitatie (looptijd augustus 2024 tot en met 2030) bedraagt €17,3 miljoen. Dit resultaat is inclusief de project specifieke risico’s. De project specifieke risico’s worden binnen elke grondexploitatie zoveel mogelijk afgedekt. Wanneer risico’s zich niet voordoen, vallen bijbehorende bedragen vrij via winstneming uit de complexen. 

De algemene risico’s (risico’s ten gevolge van conjunctuurschommelingen, inflatie, veranderende wet- en regelgeving) worden binnen marges afgedekt met de algemene reserve van het grondbedrijf. 

Belangrijkste ontwikkelingen

Bedrijventerrein Jufferbeek Zuid   
De afgelopen jaren werden kavels uitgegeven aan bedrijven op volgorde van binnenkomst van de vraag en de specifieke eisen aan een kavel. Nu er steeds minder grond beschikbaar is en een aantal opties door gegadigden voor een bedrijfskavel is beëindigd, heeft de gemeente in 2023 en 2024 gewerkt aan voorrangscriteria om de resterende kavels te kunnen verkopen. Plannen voor kavels waar al opties zijn gesloten, zijn verder uitgewerkt. Er is belangstelling voor de resterende bedrijfskavels. 

Woningbouwkavel voor wijkers aan de Oude Oldenzaalsestraat
Aan de Oude Oldenzaalsestraat/Ootmarsumsedijk deden zich conform deze laatste begroting geen ontwikkelingen voor. Er zijn op dit moment geen belangstellenden voor de laatste kavel in dit plangebied. De kavel blijft gereserveerd voor wijkers. 

Woningbouwkavels voor wijkers op de locatie Kaltersweide
Na de tweede sanering is in het resterende plangebied in 2023 opnieuw bouwrijp gemaakt omdat het niet meer aan de eisen van de huidige tijd voldeed. 
De afwatering is gewijzigd en de bestrating is aangepast. De reguliere verkoop van de 6 kavels zijn medio 2024 in de verkoop aangeboden. De oppervlakte van die kavels varieert van 1.305 tot 2.432 m2. De belangstelling voor deze kavels is onverwacht hoog. Als de belangstelling in de periode van betaalde opties zo groot blijft, kan de planning voor de verkoop van de kavels bij de eerstvolgende herziening positief worden aangepast. Voor de 6 resterende kavels voor de wijkers zijn nog geen gegadigden  omdat onderhandelingstrajecten met wijkers veel tijd kosten. Bij de herziening in 2024 schoof de gemeente de raming voor de verkoop van de kavel door tot 2032.

Woningbouwontwikkeling in De Gravenweide
Eind 2022 is de locatie bouwrijp gemaakt en hebben ook de eerste verkopen plaats gevonden. Een projectontwikkelaar nam de grond af voor de 29 projectkoopwoningen en er werden al twee kavels voor particulier opdrachtgeverschap afgenomen. Medio 2024 zijn de overige 15 kavels voor particulier opdrachtgeverschap nagenoeg verkocht. Als gevolg van alle verkopen is het risico over de verkopen teruggebracht naar 0. De Gravenweide is een vervolg op het exploitatiegebied Graven Es 9. Het betreft maar een relatief klein gebied

Woningbouwontwikkeling in de Gravenbeek
Omdat de woningbehoefte op dit moment erg groot is, wordt na gebied 10A deze locatie gebied 10B verder ontwikkeld. Het betreffende gebied is ontwikkeld ten behoeve van woningbouw in de vrije sector en sociale huur. De bebouwing is voor zowel vrijstaande woningen, twee onder een kap woningen, rijwoningen en appartementen. In totaal is circa 48.000 m² uitgeefbaar. De uit te geven grond vrije sector is bij de opening van dit complex getaxeerd op € 300 per m² excl. btw. De grondprijs is medio 2024 opnieuw getaxeerd en verhoogd naar €315 per m². In totaal worden er 56 woningen (incl. woonwagens) in de sociale huur gerealiseerd. Dit is 30% van het totale aantal woningen van 187. In 2024 is gestart met het bouwrijp maken, na het onherroepelijk worden van het bestemmingsplan.

Afronding van het complex Oldenzaal Centraal De Stakenbeek 1e fase
Dit complex bevindt zich in de afrondende fase. Het bouwrijp maken startte in 2015 en voerde de gemeente uit in twee delen. Aansluitend daarop werden de bouwkavels te koop aangeboden.  De kavels van beide delen zijn nagenoeg verkocht. Op dit moment staat nog 1 kavels voor vrijstaande woningen in de verkoop.  Een gemeentelijke woning is tijdelijk ingepast. Als deze vrijkomt wordt deze gesloopt en wordt de kavel aangeboden.  De opbrengst van deze kavel en de sloopkosten van de woning zijn in de exploitatie meegenomen. Aan de zijde van de Stakenbeek zijn de werkzaamheden (nagenoeg) afgerond. De beek is uitgebaggerd, de voet- en fietspaden aan beide zijden van de beek zijn gereed. De brug over de beek, een verbinding tussen Zuid Berghuizen en het plangebied, is geplaatst en in gebruik genomen en de beschoeiingen in de vorm van schanskorven, zijn gereed. Ook het groen is zover mogelijk aangelegd.  Het plangebied is inmiddels grotendeels woonrijp.

Woningbouwontwikkeling in Oldenzaal Centraal De Stakenbeek 2e fase
In 2024 zijn nagenoeg alle nog resterende opstallen gesloopt voor zover niet (tijdelijk) gehandhaafd en zijn de gronden gesaneerd. Deels liep dat door in 2025. Vervolgens wordt de locatie bouwrijp gemaakt inclusief de aanleg van de geluidswal. 

Herontwikkeling van het Topsportpand tot een versterkende functie in het Singelpark
Bij de herziening 2022 verwachtten we dat het wedstrijdprogramma in 2022 afgerond zou worden en dat de wedstrijdontwikkeling in 2023 duidelijkheid zou geven over het programma. In werkelijkheid werkten we in 2023 nog steeds aan het wedstrijdprogramma voor de herontwikkeling voor deze locatie en is de verwachting dat we het programma na de zomer uit gaan zetten. In 2023 verhuurde de gemeente het pand nog, maar de huuropbrengsten bleven flink achter bij de beheerslasten. Eind 2023 startten we de voorbereidingen op van de beëindiging van de verhuur en de sloop van het gebouw. Uiteindelijk is begin 2025 het pand door de laatste huurder opgeleverd en is met de sloop gestart.

Gronduitgifte  
De grafiek over de gronduitgifte laat duidelijk zien hoe grillig grondverkopen verlopen. De uitgifte van bedrijfsgrond schommelt vooral door het incidentele karakter van de verkopen. De grafiek laat in de jaren 2013 tot en met 2024 de schommelingen in de kaveluitgiftes zien. 

De planningen voor de realisatie en uitgifte van de grondexploitatiecomplexen zijn voorzichtig en passen binnen de (met de provincie gemaakte) afspraken. De woningbehoeftecijfers laten zien dat de vraag de eerste jaren niet daalt. Daarom brengt de gemeente de komende tijd ook weer delen van de strategische voorraad tot ontwikkeling.

Prognose resultaten (basis herziening 2024)

Per grondexploitatiecomplex maakt de gemeente een raming van verwachte resultaten op basis van de ‘percentage of completion’ methode. Voor de komende jaren verwacht de gemeente de volgende resultaten te realiseren:

In de complexen wordt ook rekening gehouden met project specifieke risico’s. Als (een deel van) deze risico’s zich niet voordoen, zal het resultaat toenemen. Omgekeerd als de risico’s groter zijn dan verwacht zal het resultaat afnemen. Deze resultaatverwachting is exclusief de tussentijds te nemen verliezen, onder andere afwaarderingen niet in exploitatie genomen gronden c.a. Tegelijkertijd is het zo dat wanneer prognoses over grondverkopen of te maken kosten afwijken van de prognose, resultaten heel anders uit kunnen vallen. 

Op het moment dat resultaten vrijvallen uit de complexen wordt het cascade model toegepast. Zie ook de vastgestelde nota grondbeleid. Pas als voorzieningen zijn getroffen, reserves op niveau zijn en de algemene reserve van het grondbedrijf haar maximum overschrijdt, valt het meerdere vrij in het concern. Bij een tekort zal vanuit de algemene reserve van het concern bijgestort moeten worden.

De gemeente houdt rekening met verliesgevende complexen die de komende jaren in exploitatie komen. Op dit moment voorzien wij dat het merendeel van de strategische voorraad tot niet winstgevende ontwikkelingen leiden. Het betreffen inbreidingslocaties met beperkte ontwikkelmogelijkheden. We sparen concreet al voor Jufferbeek Noord. Dit heeft consequenties voor het toekomstig resultaat.

Als complexen verliesgevend zijn, dekt de gemeente dit verlies af voordat zij een grondexploitatie-complex opent. Dit deed zich voor bij de projecten van Oldenzaal Centraal 1e en 2e fase en bij de herontwikkeling van de Deurningerstraat 39 (onderdeel Singelpark).

Wij zijn de beheerder van de openbare ruimte en hebben een belangrijke rol in de realisering en instandhouding daarvan. Conform de BBV bevat deze paragraaf de kapitaalgoederen wegen, riolering, water, groen en gebouwen. Het overzicht is uitgebreid met civiele kunstwerken, verkeersregelinstallaties, speelvoorzieningen en sportvoorzieningen. Per kapitaalgoed is het beleidskader inclusief ambitieniveau aangegeven, hoe het beheer en onderhoud wordt uitgevoerd en wat het onderhouds-niveau is. Tenslotte zijn de beschikbare middelen weergegeven. De keuzes, die de komende jaren gemaakt worden om de gemeentelijke begroting evenwichtig te houden, hebben ook gevolgen voor het onderhoud van de openbare ruimte. Er wordt van uitgegaan dat de inzet van middelen in de openbare ruimte zodanig gekozen wordt dat er geen sprake is van kapitaalvernietiging. Wel kan dit inhouden dat, als een onderdeel in de openbare ruimte op termijn in zijn geheel vervangen moet worden, de keuze gemaakt kan worden deze vervanging enige jaren uit te stellen. Het betreffende onderdeel wordt dan gedurende die periode op een lager niveau beheerd en onderhouden, maar zodanig dat in ieder geval de veiligheid gewaarborgd is. Hierbij kan men bijvoorbeeld denken aan geoormerkte wegvakken die op termijn in zijn geheel met fundatie en onderliggende riolering vervangen moeten worden, gebouwen die op termijn op de nominatie staan om gesloopt te worden, stukken openbaar groen die op termijn geheel heringericht worden. 

In 2019 is hiervoor een integrale beleidsvisie voor de openbare ruimte “Visie beheer openbare ruimte Oldenzaal 2020-2024” opgesteld en door de raad in haar vergadering van november 2019 vastgesteld. Deze visie is gebaseerd op de volgende bouwstenen:
•    Wij zorgen dat de openbare ruimte overal in Oldenzaal goed en veilig gebruikt kan worden;
•    We beheren de openbare ruimte duurzaam, met oog voor mens en milieu;
•    Ons beheer zorgt voor een aantrekkelijke en verzorgde openbare ruimte;
•    Waar mogelijk beheren we samen met bewoners en bedrijven;
•    We beheren slagvaardig en kosteneffectief.
De budgetten die beschikbaar zijn gesteld door de raad voor het opwaarderen van de openbare ruimte zijn vanaf 2019 geïndexeerd.

Integraal beheer en onderhoud
In vervolg op de vastgestelde visie is in 2020 het eerste meerjaren uitvoeringsplan (MJUP) opgesteld. In de raadsvergadering van december 2024 is de laatste versie van dit uitvoeringsplan vastgesteld. In 2026 wordt, overeenkomstig de programmering van dit plan, gewerkt aan de uitvoering. Op deze manier willen we het beheer van de wegen, rioleringen, openbare verlichting, groen, civieltechnische kunstwerken en speelvoorzieningen in Oldenzaal inzichtelijker maken. Het onderhoud kan hierdoor meer integraal, efficiënter en doelmatiger worden uitgevoerd. Hierbij wordt gezorgd voor zoveel mogelijk synergie door onderhoudsmaatregelen te combineren en af te stemmen op ruimtelijke, autonome en maatschappelijke ontwikkelingen. Dit gebeurt met de beschikbare financiële middelen. Daarnaast wordt goed gekeken naar de mogelijkheden van subsidies. We beschikken over veel kennis en ervaring op het gebied van integraal onderhoud van de openbare ruimte. De kwaliteit wordt jaarlijks gemonitord en regelmatig onafhankelijk getoetst. De resultaten worden ingevoerd in de beheerapplicaties zodat alle gegevens centraal en up to date beschikbaar zijn. De beheerdata zijn gekoppeld aan het kaartmateriaal zodat de gegevens ook goed op tekening gepresenteerd kunnen worden. 

De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen of mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om onverwachte, niet-begrote substantiële kosten te dekken. De structurele capaciteit is nodig om onverwachte tegenvallers in de begroting op te kunnen vangen zonder dat dit gevolgen heeft voor de voortzetting van gemeentelijke taken. De incidentele capaciteit is nodig om eenmalige tegenvallers op te kunnen vangen. 

Onderstaande tabel geeft inzicht in de beschikbare reserves ter dekking van kosten uit mogelijke risico's: